DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), çocuklarda gelişim dönemlerine uygun olmayan dikkat eksikliği, dürtü kontrolsüzlüğü, aşırı hareketlilik ve kurallara uyum güçlüğü olarak tanımlanır. Tanı konabilmesi için bu belirtilerin 7 yaşından önce görülmesi ve normal bir bireye göre daha şiddetli düzeyde olması gerekir. (1) Bu belirtilerin bireyin yaşamını olumsuz etkilemesi ve yaşamını sekteye uğratması gerekir.

Aşırı hareketlilik:

Çocuklar doğaları gereği hareketlidirler. Aileler hareketli olan çocuğunu hiperaktif olarak adlandırabilir. Ancak buna dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu diyebilmemiz için çocuğun yaşıtlarından çok daha fazla hareketli olması, bu hareketliliğin tek bir mekanda değil birçok yerde açığa çıkması ve bu çocukların yapılan uyarılara rağmen kendini kontrol edememesi gerekmektedir.

Dürtüsellik:

Aceleci davranma, sırasını bekleyememe, düşünmeden davranma söz konusudur. Diğerlerinin konuşmalarını kesebilir, söz almadan konuşabilir, grup uyumunu bozabilirler. Grup uyumunu bozmaları arkadaşlık ilişkilerine yansıyabilir ve sosyal gelişimlerini etkileyebilir.

Dürtüsellik aynı zamanda olumlu özellikleri de beraberinde getirebilir; atılganlık, liderlik…

Dikkat eksikliği:

Dış uyaranlar dikkatlerini kolayca dağıtabilir bir işi sonlandırma konusunda sabır gösteremeyebilirler. Düzensizlik, eşyalarını kaybetme, unutma gibi durumlar yaşanabilir.

 

Hiperaktivetinin üç tipinden söz edebiliriz. Dikkatsizliğin ön plana çıktığı tip, dürtüselliğin öne çıktığı tip, her ikisinin de bir arada görüldüğü tip.

Dikkat eksikliği belirtileri:

Çoğu zaman dikkatini ayrıntılara veremez ya da okul ödevlerinde, işlerinde ya da diğer etkinliklerinde dikkatsizce hatalar yapar.

Çoğu zaman üzerine aldığı görevlerde ya da oynadığı etkinliklerde dikkati dağılır.

Doğrudan kendisine konuşulduğunda çoğu zaman dinlemiyormuş gibi görünür.

Çoğu zaman yönergeleri izlemez ve okul ödevlerini, ufak tefek işleri ya da işyerindeki görevlerini tamamlayamaz.

Çoğu zaman üzerine aldığı görevleri ve etkinlikleri düzenlemekte zorluk çeker.

Çoğu zaman belirli bir zihinsel çabayı gerektiren görevlerden  örneğin; yazı işi, ev ödevi gibi) kaçınır, bunları sevmez ya da bunlarda yer almaya karşı isteksizdir.

Çoğu zaman üzerine aldığı görevler ya da etkinlikler için gerekli olan şeyleri kaybeder (örneğin; oyuncaklar, okul ödevleri, kalemler, kitaplar ya da araç gereçler.)

Çoğu zaman dış uyaranlarla dikkati kolayca dağılır.

Çoğu zaman günlük etkinliklerde unutkandır. (2)

Aşırı hareketlilik (Hiperaktivite) belirtileri:

Çoğu zaman elleri, ayakları kıpır kıpırdır ya da oturduğu yerde kıpırdanıp durur.

Çoğu zaman sınıfta ya da oturması beklenen diğer durumlarda yerden kalkar.

Çoğu zaman uygunsuz olan durumlarda koşuşturup durur ya da sağa sola tırmanır (ergenlerde ya da yetişkinlerde öznel huzursuzluk duyguları ile sınırlı olabilir.)

Çoğu zaman sakin bir biçimde boş zamanları geçirme etkinliklerine katılma ya da oyun oynama zorluğu vardır.

Çoğu zaman hareket halindedir ya da sanki motor takılıymış veya her an gidecekmiş gibi davranır.

Çoğu zaman çok konuşur. (2)

Dürtüsellik (İmpulsive) belirtileri:

Çoğu zaman sorulan soruların soru tamamlanmadan önce cevabını verir.

Çoğu zaman sırasını beklemede güçlüğü vardır.

Çoğu zaman başkasının sözünü keser ya da yaptıklarının arasına girer. (2)

Osmaniye Şirinler Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi olarak dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan öğrenci velilerimize tavsiyelerimiz;

Mümkün olduğunca görsel ve işitsel araçlardan yararlanın.

Ayağa kalkmasını sağlayacak basit görevler verin.

Uygun davranışlarını pekiştirin.

Kısa ve net komutlar verin.

Monoton konuşmaktan kaçının.

Bir davranışı gerçekleştirmeden önce durup düşünmesini ardından kendine söyleyip yapmasını destekleyin.

Dikkatini dağıtabilecek şeyleri ortamdan uzaklaştırın.

 

 

 

Kaynakça:

1)Ercan, E.S. (2000), Ankara, Gendaş Yayınları.

2)Köroğlu, E. (2007), American Psychiatric Association, Diagnostic And Statistical Manual Of Mental Disordes – Revised. (Ruhsal Bozuklukların Tanısal Ve Sayımsal El Kitabı), Dsm Iv Tanı Ölçütleri , Ankara, Hekimler Yayın Birliği,. 4 Baskı